Bilješka o piscu

            Charles Baudelaire ( 1821.-1867. ), francuski liričar, književni i likovni kritičar, autor izvanrednih pjesama u prozi, najznačajnija je pjesnička ličnost za modernu europsku poeziju, za njen pjesnički izraz i tematiku te za sve njene teorijske preokupacije. Nesporazumi i trzavice u obitelji s majkom, poznanstvo s mulatkinjom Jeanne Lemer ( poznata pod imenom Jeanne Duval ), krajnje nesre|en život ( pokušaj samoubojstva ), duboki sukobi s društvom, prevo|enje E. A. Poea, odlučni su poticaj u njegovoj poeziji. Ali je Baudelaire u izboru motiva, izraza, jezika, ugo|aja i atmosfere potpuno nova i izvorna pjesnička ličnost. Me|u modernim pjesnicima prvi je prikazao sumornost urbanih situacija i perspektiva, obra|ujući njihove potpuno nove, ali i šokantne, dotada nezamislive motive.

            Glavno autorovo djelo, istovremeno i teleljno za svu kasniju poeziju, Cvjetovi zla ( 1857, drugo izdanje 1861. i treće izdanje 1869. ) izazvalo je svestranu diskusiju. Ipak Baudelairovi poetski motivi, sugestivnost potpuno novih metafora, snaga i neposredna životnost simbola, najviša dotjeranost jezika, složenost u zapažanjima, oživljavanje sinestezije izborili su Baudelairovim ostvarenjima neprijeporna priznanja.

 

 

Cvjetovi zla

 

            Charles Baudelaire posve je originalna i individulana pjesnička ličnost. On je u punom smislu riječi preteča simbolizma i moderne poezije uopće, a njegova pjesnička zbirka Cvjetovi zla sadrži sve elemente kasnije simboličke poezije

            Baudelaire se u svemu odupire dotadašnjim lirskim konvencijama, bile one tematskog ili formalnog karaktera. Umjesto romantičarskog sentimentalizma i pejzažnih motiva, Baudelaire otkriva nove ljudske senzibilitete. Ostajući u svom vremenu, zatvarajući se u ugo|aje urbane sredine i zatvorene vidike, on analizira vlastita osjećajna stanja: svoje nemire, tjeskobe, doživljavanja smrti kao osnovnih opsesija. Iz tih osjećajnih stanja izbija i neodre|en pjesnikov revolt koji se manifestira u ciničnom odnosu prema ljudima i životu: hvali ono što je nemoralno, nezdravo, odvratno-satanizam. Baudelairova poezija prodire duboko u psihu, to je obraćanje svom dubokom “ja” , punom tajnovitosti, nedefinirasnsti, groze, tamnih i nejasnih slutnji.

            Baudelaire realnu stvarnost doživljava kao neorganizirano i porazbacano mnoštvo slika i oznaka koje svoj smisao i sklad dobivaju tek u mašti stvaraoca te se tako pretvaraju u njegovu subjektivnu realnost.

            Baudelairovi cvjetovi zla djelo je koje je izazvalo veliki skandal. Za ono vrijeme previše slobodno našlo se na sudu, neke su pjesme bile zabranjene. Me|utim ni to nije spriječilo ogroman Baudelairov uspjeh koji je očit i danas.

            Prokleti se pjesnik na početku Cvjetova zla obraća čitaocu, on sebe na neki način uspore|uje s čitaocem, sa svim čitateljima, sa sveukupnim čovječanstvom.

------------------------------------------------------------------------------------------

“Jedino dodada! - Kroz beskrajne sate

Dok sanja vješala, puši lule skromne.

Znaš je čitatelju, nekaznicu lomnu

Hipokrite stari - moj jednaki- brate!”

                                                                                              ( ^itatelju )

------------------------------------------------------------------------------------------

            Baudelaire čitave cikluse pjesma posvećuje ženama. Njegov odnos prema ženi izuzetno je čudan. Za razliku od ostalih pjesnika koji su ženu uzdizali do nebeskih visina, Baudelaire prezire ženu nazivajući je s demonom, mučenicom, prokletnicom.

------------------------------------------------------------------------------------------

“Djevice, demoni, mučenice bijedne !

U preziru zbilje i njezinih uza

Sve beskraja žedne nezbludne il’ čedne,

^as krikova prene, a čas prene suza,

Nad našim se paklom, munja nadsrne,

Grči duša moja: žali vas i voli,

Jer ko ganje peće že| muka žene,

Srca vaša - mize ljubavi i boli!”

                                   ( Prokletnice )

------------------------------------------------------------------------------------------

@ene Baudelaire smatra ograničenim, glupim i sposobnim samo da zadovoljavaju muškarca. Išao je iz krajnosti u krajnost, čudi se što žena ima pristup u crkvu.

            @ene koje su inspirirale Baudelaire bile su Jeanne Duval ili Crna Venera, Apolonije Sabatier, Bijela Venera i Marije Danlrme Madona. Crna Venera bila je mulatkonja i Baudelaire je njoj posvetio čitav jedan ciklus pjesama: Nakit, Egzotični miris, kosa, Vampir, Zeba. Crna Venera je prostitutka, monstruozna mješanka, lažljiva, nemilosrdna, samouvjerena i alkoholičarka koju  pjesnik ipak pretvara u predivnu djevojku.

------------------------------------------------------------------------------------------

“Dugo! Uvijek! U kosu ću ti tkati

Rubine, safire, dare skupocijene!

@elji ćeš se mojoj uvijek odazvati.

Jer ti si mi čaša sanje dragocjene

Iz koje ispari vino uspomene! “

                                                           ( Kosa )

------------------------------------------------------------------------------------------

“Ni sni opijuma ni tajanstva tame

Tako me ne mame kao slast usana,

K tebi žudnje idu poput karovana

Da ne sjaje zjena gase že|u čame.

                                                                          ( Sed not satiatia )

------------------------------------------------------------------------------------------

            Bijela Venera i Madona bile su manje važne žene za Baudelaierevo pjesničko stvaralaštvo, no i o njima ispjevao je pjesme u kojima je iskazao svoju nadljudsko umijeće.

------------------------------------------------------------------------------------------

“Sagradit ću za te, o Madono moja,

na dnu svojih žalosti bez broja,

Izdupsti u kutu svog srca najcrnijem

Daleko od svijeta tek da te sakrijem,

Skrovište za te modro i pozlaćeno.

 

Načinit ću noževa sedam, bez smijeha

Brusit ću ih kao majstor igve svoje

I u dno naciljati ljubavi svoje,

Zabosti ih u srce ti prestrašeno,

Srec rasplakano, Srce zagušeno!

                                               ( Jednoj Madoni )

------------------------------------------------------------------------------------------

            Ljubav se dijeli na dvije komponente, seks i erotiku. Seks je često fizički kontakt, dok je erotika nešto duhovno što se doga|a u čovjekovoj psihi i što obično nema nikakve veze s fizičkim kontaktom.

            U Baudelairovim pjesmama prevladava erotika i ljubavni zanos prema ženama simbolima ljepote i zla koje pjesnik istovremeno voli i mrzi.

------------------------------------------------------------------------------------------

“ U postelju skrivaš zvijezde same,

 O nečista ženo, okrutna od čame!

Da ti se u igri posobone zubi

U jaslama trajnim novo srce ljubi.”

------------------------------------------------------------------------------------------

            Baudelaire, prokleti pjesnik, bio je kontraverzan ličnost za svoje vrijeme o čemu svjedoče i njegove pjesme. trebalo je proći mnogo godina da bi puk shvatio vrijednost njegovih stihova. Vodile su se mnoge polemike oko toga da li je ono što je bolesno u stvarnosti bolesno i u umjetnosti. Baudelaire bio je zasigurno psihički nestabilna i nezadovoljna osoba koja nije bila zadovoljna svojim životom i koja je spas pronalazila u opijumu i alkoholu. No svakako je to njegovo nesre|eno psihološko stanje napravilo od njega jednog od najbljih pjesnika svih vremena.

------------------------------------------------------------------------------------------

“ Sva priroda hram je gdje stupovi živi

Izrijecima mutnim ponekad se glase:

kroz šumu simbola čovjek probija se

i pod njinim prisnim pogledima živi.”

                                                           ( Suglasja )

------------------------------------------------------------------------------------------

            U pjesmi Suglasja Baudelire je iznio vlastitu poetiku. Osnovni je zadatak pjesnika da uočava i pronalazi u toj “šumi” simbola analogije, suglasnosti, a ta srodnost svih elemenata prirode poetski se može izraziti samo simbolom, usporedbom, metaforom, alegorijom.

            Baudelaire je svojom poezijom, unoseći u nju ponovo subjektivni osjećaj kao bitnost, ali ne u romantičarskom smislu, ne iznoseći toliko goli osjećaj koliko “dušu”, psihu čovjeka - a s druge strane ostvarujući posebnu viziju života - doista otvorio put poeziji i uopće stvaralaštvu simbolista, koji će se pojaviti kao direktna reakcija na parnasovce i njihovu poeziju.